Betül Biyoloji
şeysiz_üreme_ve_çeşitleri_tyt_biyoloji

Eşeysiz Üreme

Yeni Videolarımı Kaçırma. Ücretsiz Abone Ol

HÜCRE BÖLÜNMELERİ #4
EŞEYSİZ ÜREME

Eşeysiz Üreme;
→ Bir canlının kendisiyle aynı genetik yapıya sahip bireyler meydana getirmesidir.
→ Kalıtsal çeşitlilik yoktur, bu nedenle oluşan yavruların uyum yetenekleri zayıftır.
→ Temeli mitoz bölünmeye dayanır.
→ Az zamanda çok sayıda birey oluşur.
→ Cinsiyet, sperm, yumurta, döllenme, eşey gibi kavramlar burada yoktur.

! KAP GEÇ
⇒ Soruda eşeysiz üremede çeşitlilik sağlanmıştır diye bir ifade geçiyorsa = Mutasyon = olmuştur demelisiniz.

Eşeysiz Üremenin Canlılar Üzerindeki Etkileri

Olumlu
• Birey sayısının hızlı artması
• Kalıtsal yapının korunması

Olumsuz
• Uyum yeteneğinin düşük olması

EŞEYSİZ ÜREME ÇEŞİTLERİ

⇒ Bölünerek Üreme
⇒ Tomurcuklanarak Üreme
⇒ Sporla Üreme
⇒ Vejetatif Üreme
⇒ Rejenerasyonla Üreme
⇒ Partenogenez

Dip Not: Partenogenez olayı, döllenmemiş yumurtanın erkek arıyı meydana getirmesi olayı olduğu için eşeysiz üreme kısmına dahil edilir.

BÖLÜNEREK ÜREME

Bakterilerde ikiye bölünme olayı:
! Prokaryotlarda (bakteri – arke) ve tek hücreli ökaryotlarda (amip, öglena, paramesyum) görülür.

Bölünme sonucunda
→ Kalıtsal yapı
→ Nitelik
→ Nicelik
aynı iken
→ Sitoplazma miktarı
→ Organel sayıları
farklılık gösterebilir.

! Prokaryot canlılarda çekirdek olmadığı için bölünmeleri mitozla değildir. Basit bir şekilde 2’ye bölünür. Ökaryotlarda bölünme mitoz esasına göre gerçekleşir.

BİL GEÇ!
Bakterilerin bölünmesi sırasında iğ iplikleri oluşmaz.

Amipte → Her yöne
Öglenada → Boyuna
Paramesyumda→ Enine
BÖLÜNÜR.

Sporla Üreme

→ Etrafı kalın bir örtüyle kaplı olan sporlar, bu nedenden dolayı olumsuz çevre şartlarına karşı dayanıklıdırlar.
→ Bazı tek hücrelilerde (plazmodyum), mantarlarda, çiçeksiz bitkilerde görülür.
→ Sporlar, uygun şartlarda çimlenerek yeni canlıları oluşturur. Döllenmeye ihtiyaç duymazlar.
Çimlenme sırasında;
– Su harcar.
– Enzimler aktifleşir.
– ATP üretir ve tüketilir.

! Sporla üreyen canlılarda eşeyli üremenin eşeysiz üremeyi takip etmesine metagenez denir.

Tomurcuklanarak Üreme

→ Bazı protistalarda, bira mayasında, süngerlerde, sölenterlerde (hidra, deniz anası, mercan) görülür.
→ Ana canlının vücudundan çıkan bir ya da daha fazla çıkıntının gelişmesi sonucu oluşur.
→ Oluşan tomurcuklar, ana canlı üzerinde kalarak (polip) koloni oluşturabileceği gibi, ana canlıdan ayrılarak (medüz) da hayatına devam edebilir.

Vejetatif Üreme

→ Bitkinin; dal, yaprak, gövde gibi organından yeni bir bitkinin meydana gelmesi olayıdır.
→ Temeli mitoz bölünmeye dayanır ve amaç onarımdır.
→ Tohumla üretimi zor olan bitkileri üretmek için kullanılır.

Çeşitleri
→ Yumruyla Üreme
→ Soğanla Üreme
→ Rizomla Üreme
→ Sürünüzü Gövde ile Üreme
→ Daldırma ile Üreme
→ Çelikle Üreme
→ Aşılama ile Üreme
→ Doku Kültürü ile Üreme

Çelikle Üreme

→ Bitkinin kök, gövde, yaprak gibi kısımlarına çelik denir. Bitkinin bir parçası alınır, suya konur ve köklendikten sonra yeni bitkiler elde edilir.

Soğanla Üreme

→ Sarımsak, soğan, lale, sümbül gibi bitkilerde toprak altında saçak oluşur, daha sonrasında yeni soğanlar oluşur.

Doku Kültürü ile Üreme

→ Çoğaltılmak istenen bitkinin kök, dal, yaprak gibi kısımları uygun ortamda çoğaltılır ve büyüme hormonu içeren ortama konur ve yeni bitkinin oluşması sağlanmış olur.

Yumru ile Üreme

→ Patates ve yer elması gibi bitkilerin yer altı gövdelerindeki gözlerden yeni bitkilerin oluşmasıdır.

Sürünücü Gövde ile Üreme

→ Çilek, sarmaşık, üzüm gibi bitkilerde ana gövdeden gelişen dalların ya da gözlerin toprakla teması sonucu köklenme ile yeni bitkilerin meydana gelmesidir.

Aşılama ile Üreme

→ Bazı bitkilerdeki tomurcukların ve doku parçalarının başka bir bitkiye taşınmasına denir. Bu yöntemle bitkilerin ürerim hızı ve verimi artırılmış olur.
→ Aşılamada transfer edilen doku, farklı bir bitkide geliştiği için bir bitki üzerinde iki farklı genetik yapı bulunur ancak aşılanan dallar, aşının yapıldığı bitkideki genetik özellikleri gösterir.

Daldırmayla Üreme

→ Kök gelişimi uzun süren bitkilerin (portakal, mandalina) toprağa yakın dallarının ucunun toprağa gömülmesi ile dalın zamanla kök vermesi sonucu oluşur.

Rizomla Üreme

→ Bazı bitkilerde (zencefil) toprak altı gövde tipine rizom denir. Bu kısım zamanla ayrılarak yeni bitkileri meydana getirir.

Rejenerasyonla Üreme

→ Canlılarda çeşitli nedenlerle zarar gören ya da kopan vücut parçalarının yerine yenilerinin oluşturulmasına rejenerasyon denir.
→ Bazı canlılarda (planarya, deniz yıldızı) bu olay yeni birey oluşumu ile sonlandığından bu olaya rejenerasyonla üreme adı verilir.
→ Rejenerasyon yeteneği gelişmişlik ile ters orantılıdır.
→ Doku düzeyinde rejenerasyona yaraların iyileşmesi, Organ düzeyinde rejenerasyona kertenkele kuyruğunun tamamlanması, Üreme düzetinde rejenerasyona sünger, planarya, toprak solucanı, deniz yıldızı örnek olarak gösterilebilir.

→ Kertenkeleler tehlike anında kuyruklarını bırakırlar. Kopan kuyruk yerine yenisi oluşur. Ancak kopan kuyruktan yeni bir kertenkele oluşmaz.
⇒ Bu olay rejenereasyondur ancak eşeysiz üreme değildir.

Partenogenez

→ Döllenmemiş yumurta hücresinden yeni bireyin oluşmasına partenogenez denir.
→ Partenogenez olayı sadece döllenmemiş yumurtanın erkek arıyı meydana getirmesi olayı olduğu için eşeysiz üremede anlatılır.
→ Eklembacaklılarda, arılarda, su pirelerinde, karıncada, yaprak bitlerinde, kelebeklerde… görülebilir.

BİL GEÇ!
⇒ Larvalardan kraliçe ya da işçi arı oluşması modifikasyondur yani kalıtsal değildir.
⇒ Erkek arılarda kalıtsal çeşitlilik olmuştur çünkü mayoz ile oluşan yumurtalardan meydana geldiler.

Eşeysiz Üreme konusundan sonraki konu Mayoz Bölünme dir.
Youtube deki Eşeysiz Üreme videoma buradan gidebilirsiniz.

yorumlar.

yorumlarını ve sorularını bekliyorum.

Sınıflar