KALITIM #1
KALITIMLA İLGİLİ KAVRAMLAR
Kalıtımla İlgili Kavramlar;
→ Canlıların özelliklerinin bir kuşaktan sonraki kuşağa aktarılmasına kalıtım denir.
→ Bu durumu inceleyen bilim dalına ise genetik denir.
Canlılarda karakterlerin ortaya çıkmasına
⇒ Çevrenin
⇒ Kalıtımın
⇒ Çevre ve kalıtımın birlikte etkileri gözlenir.
KALITIM İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
KARAKTER
Bir nesilden diğer nesile aktarılan özelliklere denir.
ÖRNEK
⇒ Tohum şekli
⇒ Göz rengi
⇒ Boy uzunluğu vs.
GEN
Kalıtsal özelliklerin aktarılmasını sağlayan DNA parçalarına denir. Çok sayıda nükleotidden oluşmuştur.
ÖRNEK
⇒ Saç rengi geni
⇒ Kan grubu geni
ALEL GEN
⇒ Aynı karakterin oluşmasına etkili olan biri anneden diğeri babadan geçen genlerin her birine denir.
⇒ Alel genler homolog kromozomların karşılıklı bölgelerinde bulunurlar. Bu bölgelere lokus denir.
HOMOZİGOT (SAF DÖL)
Bir karakter için aynı alel genleri taşıyan bireylere denir.
ÖRNEK
⇒ AA, aa, XX …
HETEROZİGOT (MELEZ DÖL)
Bir karakter için farklı alel genleri taşıyan bireylere deniz.
ÖRNEK
⇒ Aa, Bb, Xy …
BASKIN ALEL (DOMİNANT)
Heterozigot durumdayken fenotipte etkisini gösterebilen gene denir. Büyük harfle ifade edilir.
ÖRNEK
Genotip Fenotip
Ss Siyah Saç
S: Siyah saç (S)
s: Sarı saç
(detaylar ve örnekler videoda)
ÇEKİNİK ALEL (RESESİF)
→ Heterozigot durumdayken fenotipte etkisini gösteremeyen gene denir.
→ Küçük harfle ifade edilir.
→ Sadece homozigot durumdayken etkisini gösterebilir. (ss)
(detaylar ve örnekler videoda)
| KARAKTER | BASKIN ÖZELLİK | ÇEKİNİK ÖZELLİK |
| Çiçek Rengi | MOR (M) | BEYAZ (m) |
| Çiçek Konumu | YANDA | UÇTA |
| Tohum Rengi | SARI | YEŞİL |
| Tohum Biçimi | YUVARLAK | BURUŞUK |
| Tohum Zarfı Biçimi | ŞİŞKİN | BOĞUMLU |
| Tohum Zarfı Rengi | YEŞİL | SARI |
| Gövde Uzunluğu | UZUN | KISA |
GENOTİP
→ Bir canlının sahip olduğu genlerin tamamına denir.
→ Normal koşullarda doğumdan ölüme kadar değişmez.
(detaylar ve örnekler videoda)
FENOTİP
→ Bir canlının genotip ve çevresel koşulların etkisiyle ortaya çıkan dış görünüşüdür.
Fenotip = Genotip + Çevre
→ Fenotip; Canlının yapısına ve çevre koşullarına bağlı olarak değişebilir.
ÖRNEK
Uzun boy, sarı saç gibi
|
EŞEY |
GENOTİP | FENOTİP |
| Dişi | XHXH |
Sağlıklı |
|
XHXh |
Taşıyıcı | |
| XhXh |
Hemofili |
|
|
Erkek |
XHY |
Sağlıklı |
| XhY |
Hemofili |
XH : Sağlıklı gen — Xh : Hemofili geni
H = hemofili
|
EŞEY |
GENOTİP | FENOTİP |
|
Dişi |
XRXR |
Sağlıklı |
|
XRXr |
Taşıyıcı |
|
| XrXr |
Kısmi Renk Körü |
|
|
Erkek |
XRY |
Sağlıklı |
| XrY |
Kısmi Renk Körü |
XR : Normal görme geni — Xr : Kısmi renk körlüğü geni
PARENT (P)
Çaprazlanan ebeveynlerdir.
FİLİA (F)
Çaprazlama sonucu oluşan dölleri ifade eder.
ÖRNEK
Düzgün Tohum X Buruşuk Tohum
(detaylar ve örnekler videoda)
Kalıtımla İlgili Kavramlar konusundan sonraki konu Monohibrit ve Dihibrit Çaprazlama dır.
Youtube deki Kalıtımla İlgili Kavramlar videoma buradan gidebilirsiniz.