EKOSİSTEM EKOLOJİSİ #2
ABİYOTİK (CANSIZ) FAKTÖRLER
Abiyotik (Cansız) Faktörler;
Ekosistemde Canlıları Etkileyen Abiyotik Faktörler
1- Işık
2- Sıcaklık
3- İklim
4- Toprak ve mineraller
5- Su
6- pH
1 – IŞIK
→ Yaşam için gerekli olan enerjinin kaynağı güneşten gelen ışıktır. Bu nedenle ışık canlıya zarar verecek şiddette olmamalı ve canlılara miktar ve süre bakımından yetecek derecede olmalıdır.
→ Ortamdaki ışık miktarı azalırsa fotosentez yavaşlar ve tüketicilere daha az besin aktarılır.
→ Işığın yeryüzünde değişik oranlarda dağılımı mevsimlerin oluşmasında önemlidir.
→ Bitki ve hayvanların yeryüzündeki dağılımı açısından bir bölgenin ışık alma süresi ve şiddeti önemlidir. (Bitki → fotoperyodizm)
2 – Sıcaklık
→ Bitkilerin yıl içindeki çimlenme, çiçek açma, yapraklanma, meyve verme ve meyvelerin olgunlaşması gibi olaylara sıcaklığı doğrudan etkisi vardır.
→ Canlılardaki biyokimyasal ve fizyolojik faaliyetler üzerinde etkili olan önemli bir faktördür.
→ Güneşten gelen ışınların etkisiyle atmosfer ısınır. Bu da iklimsel değişimlerin oluşmasını sağlar.
→ Hayvanların dış görünüşlerinin etkilenmesi, metabolizma olaylarının değişebilmesi, kış uykusu, göç etme gibi birçok faaliyette sıcaklığı doğrudan etkisi vardır.
!!! BİL !!!
→ Düşük sıcaklık deride melanin pigmenti üretimini azaltır. Bu nedenle, soğuk bölgede yaşayan hayvanlar, sıcak bölgelerde yaşayan ırklarına göre daha açık renklidirler.
3 – İklim
→ Uzun bir zaman aralığı içinde, belirli bir bölgede etkin olan atmosfer koşullarına iklim denir.
→ İklimi inceleyen bilim dalına klimatoloji denir.
→ İklim çeşitliliğinin olması biyolojik çeşitliliğin artmasına neden olur.
⇒ Komüniteyi etkisi altına alan büyük iklim katmanına makroklima denir.
⇒ Belirgin küçük bir alandaki küçük iklim katmanlarına mikroklima denir.
Örnek: Ağaçların altında kalan alanlar.
→ Sıcaklık, nem, yağış, hava hareketleri, rüzgar, bitki örtüsü gibi unsurlar iklimi etkiler. Buna bağlı olarak da canlıların yaşam şartlarını belirler.
4 – Toprak ve Mineraller
→ Kayaçların; yağmur, kar, rüzgar ve sıcaklık gibi etkenlerle parçalanması ve değişime uğraması sonucu uzun zamanda oluşan yapıya toprak denir.
→ Toprakta yaşayan ayrıştırıcı canlılar toprağı ve buna bağlı olarak da bitki örtüsünü zenginleştirir.
→ Toprak canlılara yaşama ortamı ile inorganik besin sağlar.
→ Toprağın katmanlarına horizon denir.
→ Toprağın mineral zenginliği, gözenekli oluşu, su tutma kapasitesi ve tanecik büyüklüğü gibi özellikler toprağın verimliliğini etkiler.
→ Toprağın mineral eksikliğini tamamlayabilmesi için bazı zamanlar bitkilerin ekimi yapılmadan dinlendirilmesi gerekir. Bu olaya nadasa bırakma denir.
5 – Su
→ Yeryüzünün büyük bir kısmı sularla kaplı olduğu için su yaşam için çok önemli bir faktördür.
→ Dünyamızın %70’i sularla kaplıdır. Bu suların %95’i tuzlu, %5’i tatlı sudan oluşur.
→ Besinlerin sindirimi (hidroliz), enzimlerin çalışması, fotosentez, kemosentez, topraktaki minerallerin bitki kökleri tarafından alınmasında, sıcaklığın dengelenmesinde, terlemede, hayvanların yaşamlarına devam etmesinde… çok önemli bir faktördür.
→ Atmosferdeki su buharının çeşitli madenlerle yoğunlaşarak yeryüzüne düşmesine yağış denir.
✩ Yağışın az olduğu yerlerde daha çok tek yıllık otsu bitkiler olurken, çok olduğu yerde ormanlar gelişir.
6 – pH
→ Sulu çözeltilerin asitlik – bazlık derecelerine pH denir. !!
→ Organizmaların hücresel faaliyetleri, enzimatik aktiviteleri ve biyokimyasal olayları üzerinde en iyi yaşamlarını sürdürebildikleri bir pH aralığı vardır. Bu nedenle pH çok etkili bir faktördür.
⇒ Bilinçsizce kullanılan gübreler
⇒ Asit yağmurları
⇒ Kimyasal atıklar
⇒ Tarım ilaçları
⇒ Çöp ve kanalizasyon atıkları
pH değişimlerine neden olur.
NOT !
→ Her canlı türünün uyum gösterebildiği ve tolerans sınırları ölçüsünde bulundukları ortamlarda yaşayabildiği alanlar vardır.
→ Tolerans sınırı (aralığı): Çevresel faktörlere uyum gösterilebilen minimum ve maksimum aralıktır.
→ Canlıların tolerans aralığı içinde en iyi gelişebildikleri, en yüksek düzeyde ürün verdiği alana optimum alan denir.
Abiyotik (Cansız) Faktörler konusundan sonraki konu Biyotik Faktörler dir.
Youtube deki Abiyotik (Cansız) Faktörler videoma buradan gidebilirsiniz.