BİTKİ BİYOLOJİSİ #4
BİTKİLERDE HAREKET
Bitkilerde Hareket;
Bitkisel Hareketler
Tropizma (Yönelim) ⇒ Uyaranın yönüne bağlıdır.
→ Fototropizma
→ Geotropizma
→ Kemotropizma
→ Hidrotropizma
→ Travmatropizma
→ Tigmotropizma
Nasti (Irganım) ⇒ Uyaranın yönüne bağlı değildir. Etkili faktör T.B.’dır.
→ Fotonasti
→ Sismonasti
→ Termonasti
Tropizma Hareketleri
→ Tropizma hareketleri uyaranın yönüne bağlı hareketlerdir. Verdikleri tepki, uyarı yönünde veya uyaranın tersi yönünde olabilir.
→ Hareket uyarana doğru ise pozitif tropizma, uyarı yönüne ters ise negatif tropizma adını alır.
! Tropizma hareketleri OKSİN hormonunun etkisi ile açığa çıkar.
Fototropizma
→ Bitkinin ışık kaynağına doğru yönelmesidir
→ Gövdede pozitif, kökte negatif gerçekleşir.
→ Gövde ucundan salgılanan oksin ışığı sevmez. Bu nedenle ışığın geldiği tarafta daha az birikir.
→ Oksinin fazla biriktiği yerde büyüme daha hızlı olacağı için asimetrik büyüme gerçekleşmiş olur.
Geotropizma (Gravitropizma)
→ Bitkide yerçekimine doğru yapılan yönelim hareketidir. Gövdede negatif, kökte pozitif gerçekleşir.
Hidrotropizma
→ Bitki organlarının suyun bulunduğu tarafa doğru yönelmesidir.
Tigmotropizma
→ Bitkilerin dokunmaya karşı gösterdiği yönelimdir. Sarılıcı bitkiler buna örnek verilebilir.
Kemotropizma
→ Bitki organlarının kimyasal uyartılara karşı yaptığı harekettir. Pozitif ve negatif de olabilir.
⇒ Pozitif → su ve gübreye doğru ise
⇒ Negatif → aşırı tuz ve kirece doğru ise
Travmatropizma
Bitki organlarının yaralanma nedeniyle gösterdiği yönelim hareketidir. Bitki yaralı bölgenin tersi doğrultusunda büyüme gösterir.
Nasti Hareketleri
→ Uyaranın yönüne bağlı olarak gerçekleşmeyen bu hareket sonrası bitki uyartının geldiği yönü önemsemeden bütün kısımları ile uyarana tepki gösterir.
Fotonasti
→ Işık şiddetine bağlı olarak gösterilen açılıp kapanma hareketidir.
Örnek;
• Akşam sefası bitkinin çiçeklerinin karanlıkta açılıp, aydınlıkta kapanması gibi.
Termonasti
→ Sıcaklık etkisiyle görülen harekettir.
Örnek;
• Lalelerin 5 – 10 0C’de kapanması, 15 – 20 0C’de açılması gibi.
Sismonasti
→ Dokunma ve sarsıntı etkisiyle meydana gelen harekettir.
Örnek;
• Küstüm otuna değildiğinde yapraklarını kapatması
• Böcekkapan bitkisine böcek dokununca yapraklarını kapatması
Tropizmada Oksin Hormonunun Etkisi
Kleoptil
→ Yulaf filizine tek yönden ışık veriliyor.
→ Yulaf filizine tek taraftan ışık verildiğinde oksin hormonu ışıktan kaçacağı için oksinin daha fazla biriktiği yerde büyüme daha fazla olur ve yulaf filizi ışığa doğru yönelir.
(detaylar ve örnekler videoda)
→ Uç kısmı alüminyum folyo ile sarılmış ve yandan ışık verilmiş. → (detaylar ve örnekler videoda)
→ Alüminyum folyo ışık geçirmediğinden oksin herhangi bir yere birikmez. Eşit olarak dağıtılır. Büyüme olur ancak yönelme olmaz.
(detaylar ve örnekler videoda)
→ Uç kısmı kesildikten sonra kesilen bölgenin bir tarafına agar blok yerleştirilmiş → (detaylar ve örnekler videoda)
→ Oksin emdirilmiş agar, yulaf filizinin bir köşesine konduğunda konulan kısımda oksin, agarı geçip filize ulaşacağı için o bölgede asimetrik büyümeye neden olur.
(detaylar ve örnekler videoda)
→ Yulaf filizinin uç kısmına tamamen mika geçirilmiş → (detaylar ve örnekler videoda)
→ Yulaf filizi mika ile tamamen kesilirse uç kısmı ölür. Bu nedenle büyüme de yönelme de olmaz.
(detaylar ve örnekler videoda)
FOTOPERYODİZM
→ Bitkilerin gün uzunluğuna verdikleri biyoloji yanıta denir.
→ Bazı bitki türleri normal gelişme ve üreme olgunluğuna erişebilmek için belirli bir süre ışık veya belirli bir süre karanlık periyoduna ihtiyaç duyarlar.
→ Üreme olgunluğuna erişmek için bitkilerin ihtiyaç duyduğu ışık alma süresi kritik gün uzunluğu, karanlık süresi de kritik gece uzunluğu olarak ifade edilir.
Fotoperyodizme göre bitkiler;
⇒ uzun gün bitkileri
⇒ kısa gün bitkileri
⇒ nötr gün bitkileri
olmak üzere 3 grupta incelenir.
Kısa Gün Bitkileri
→ Gece > Gündüz
→ Yaz sonu, sonbahar veya kış mevsimlerinde çiçek açar. Bu bitkinin çiçek açması için gün uzunluğunun kritik değerin altına düşmesi, gece uzunluğunun kritik değerin üzerine çıkması gerekir (Kritik gün uzunluğu 14 saatir).
Örnek;
• Çilek, patates, soya
Uzun Gün Bitkileri
→ Gündüz > Gece
→ İlkbahar ve yaz aylarında çiçeklenen bitkilerdir.
→ Bu bitkinin çiçek açması için gün uzunluğunun kritik değerin üzerine çıkması, gece uzunluğunun da kritik değerin altına düşmesi gerekir.
Örnek;
• Ispanak, arpa, buğday, turp
Nötr Gün Bitkileri
→ Gün uzunluğundan etkilenmezler. Bu nedenle daha avantajlıdırlar.
→ Fotoperyodun dışındaki sinyallere tepki olarak çiçek açar. Örneğin; mevsimsel yağışlardaki değişim ya da bitkinin belli bir büyüklüğe gelmesi gibi…
Örnek;
• Domates, pamuk, ayçiçeği
Bitkilerde Hareket konusundan sonraki konu Bitkilerde Beslenme dir.
Youtube deki Bitkilerde Hareket videoma buradan gidebilirsiniz.